Ο Αγιασμός των υδάτων.

2022-01-06

Τι συμβολίζει ο αγιασμός στα σπίτια και το μήνυμα των Αγίων Θεοφανείων

Σήμερα 6 Ιανουαρίου όλοι οι χριστιανοί ορθόδοξοι γιορτάζουμε τα Θεοφάνεια όπου είναι μια από τις σημαντικότερες εορτές της θρησκείας μας. Είναι η μεγάλη ετήσια χριστιανική εορτή της Βάπτισης του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή και η τρίτη και τελευταία εορτή του Τι συμβολίζει ο αγιασμός στα σπίτια και το μήνυμα των Αγίων Θεοφανείων

Ἐν Ἰορδάνῃ βαπτιζομένου σου Κύριε, ἡ τῆς Τριάδος ἐφανερώθη προσκύνησις· τοῦ γάρ Γεννήτορος ἡ φωνή προσεμαρτύρει σοι, ἀγαπητόν σε Υἱόν ὀνομάζουσα· καί τό Πνεῦμα ἐν εἴδει περιστερᾶς, ἐβεβαίου τοῦ λόγου τό ἀσφαλές. Ὁ ἐπιφανείς Χριστέ ὁ Θεός, καί τόν κόσμον φωτίσας δόξα σοι. Την ημέρα των Θεοφανίων έγινε η βάπτιση του Χριστού από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο ή Βαπτιστή. Ο Αγιασμός των υδάτων και το πιάσιμο του Σταυρού
Κάθε χρόνο μετά την πρωινή λειτουργία, οι ιερείς αγιάζουν τα νερά (πχ θάλασσες, ποτάμια, λίμνες κλπ) πετώντας μέσα έναν σταυρό. Ο Αγιασμός των σπιτιών
Μετά τον αγιασμό των υδάτων οι ιερείς, κυρίως στα χωριά, περνούν από τα σπίτια των κατοίκων και τα ραντίζουν με αγιασμό, δηλαδή με αγιασμένο νερό για να διώξουν τα κακά πνεύματα.
Στις μεγάλες πόλεις τον αγιασμό αναλαμβάνουν συνήθως οι ίδιοι οι κάτοικοι των σπιτιών. Σήμερα τα Φώτα κι οι φωτισμοί
και χαρά μεγάλη κι οι αγιασμοί.
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό
κάθετ' η κυρά μας, η Παναγιά,
όργανο βαστάει, κερί κρατεί
και τον Άη Γιάννη παρακαλεί.
Άη Γιάννη αφέντη και βαπτιστή,
δύνασαι βαφτίσεις Θεού παιδί;
Δύναμαι και θέλω και προσκυνώ,
και τον Κύριο μου παρακαλώ.
Να ανέβω επάνω στον ουρανό
να μαζέψω ρόδα και λίβανο.
Καλημέρα, καλημέρα,
καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά...

Για τα Φώτα ο λαός πιστεύει πως είναι ο καιρός, η γιορτή που φεύγουν οι καλικάντζαροι γιατί φοβούνται την αγιαστούρα του παπά. Ο τρόμος τους αρχίζει από την παραμονή των Φώτων που γίνεται ο μικρός αγιασμός. Γι αυτό και το έθιμο του λαού λέει:

Στις πέντε του Γενάρη

Φεύγουν οι καλικαντζάροι

Αλλά ο μεγάλος τους τρόμος είναι τα Φώτα.

Φεύγουν τότε λέγοντας:

Φεύγετε να φεύγουμε

κι έφτασε ο τουρλόπαπας

με την αγιαστούρα του

και με τη βρεχτούρα του...

Η εορτή των Θεοφανίων περικλείει άλλωστε και πολλές εκδηλώσεις που αποτελούν διαιώνιση αρχαίων ελληνικών εθίμων. Ο Αγιασμός στη χώρα μας έχει και την έννοια του καθαρμού, του εξαγνισμού των ανθρώπων, καθώς και της απαλλαγής του από την επήρεια των δαιμονίων. Η τελευταία αυτή έννοια δεν είναι αυστηρά χριστιανική, αλλά

Η βάφτιση του Χριστού

Όταν ο Χριστός ήταν περίπου 30 χρόνων εμφανίσθηκε στον Ιορδάνη ποταμό. Εκεί κήρυττε και βάφτιζε τους πιστούς του θεού, ο Ιωάννης ο γιος του ιερέα Ζαχαρία και της Ελισάβετ, που ήταν συγγενής της Θεοτόκου. Επειδή με τη διδασκαλία του ετοίμαζε τον κόσμο για την έλευση του Μεσσία και άνοιγε τον πνευματικό δρόμο για Αυτόν, ονομάστηκε Πρόδρομος.

έχει τις ρίζες της στην αρχαία λατρεία.

Πως πρόεκυψε η ονομασία

Οι πρώτοι Χριστιανοί έμεναν ξάγρυπνοι ολονυχτίς με αναμμένες λαμπάδες, προμηνύοντας έτσι τον επερχόμενο Φωτισμό. Από εδώ προέκυψε και η ονομασία Θεοφάνεια, Φώτα. Ο αγιασμός του νερού γινότανε το βράδυ και ήταν έτσι έτοιμο για την βάπτιση το πρωί.

«Η γιορτή των Φώτων εντάσσεται στις γιορτές του 13ημέρου. Αφορά ουσιαστικά την περίοδο που γιορτάζουμε από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα. Κατά τη διάρκεια του εορτασμού των Φώτων διασταυρώνονται ειδωλολατρικά και χριστιανικά έθιμα», εξηγεί ο καθηγητής λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης.

Μάνη

Κατά τη διάρκεια της εορταστικής περιόδου τηρείται το έθιμο της παρασκευής τηγανίδων και χριστόψωμων.

Οι τηγανίδες, φτιάχνονται σε διάφορα σχήματα τις ημέρες των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων, ενώ όταν η νοικοκυρά παρασκευάζει την τηγανίδα σε σχήμα σταυρού, εύχεται «να σταυρωθούν τα κακά και του χρόνου».

Επίσης, κάθε οικογένεια, κόβει στο εορταστικό τραπέζι των Χριστουγέννων το παραδοσιακό χριστόψωμο, το οποίο είναι στολισμένο με σταυρούς.

Το βαθύτερο νόημα της γιορτής των Θεοφανείων φανερώνεται σε εκείνους, πού θα λουσθούν στα νάματα τον Ιορδανού και θα καθαρίσουν με τον αγιασμό τις αισθήσεις τους από το συσκοτισμό της καθημερινότητας. Σε εκείνους πού θα προσεγγίσουν το μεγάλο μυστήριο της σωτηρίας όχι νοησιαρχικά, αλλά βιωματικά. Τότε θα δουν με έκπληξη και δέος ότι τα γεγονότα αυτών των ήμερων είναι τόσο κοντά μας και έχουν να μας δώσουν ένα μήνυμα σύγχρονο και επίκαιρο. Ένα μήνυμα ελευθερωτικό και σωστικό. Το μήνυμα του σωσμένου, του ακέραιου και αυθεντικού ανθρώπου. Ένα μήνυμα πού διαφυλάσσεται δύο χιλιάδες χρόνια τώρα στο χώρο της Εκκλησίας, πού είναι ο παρατεινόμενος στους αιώνες Χριστός και αποτελεί το χώρο της λυτρώσεως και καταφάσεως της ανθρώπινης αξίας. Μονάχα εκεί διασώζεται η αρχέγονη κληρονομιά του άνθρωπου και ορίζεται το νόημα τον υπάρχειν μέσα στον κόσμο.

Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις γίνεται αντιληπτό το θεολογικό βάθος των ευχών της γιορτής των Θεοφανείων, πού είναι γεμάτες ενεστωτικές σωτηριολογικές εκφράσεις και αποτελούν ύμνο της ανακαινισμένης εν Χριστώ κτίσεως:

«Σήμερον τα του Ιορδανού νάματα, μεταποιείται τη του Κυρίου παρουσία.

Σήμερον ρείθροις μυστικοίς πάσα η κτίσις αρδεύεται.

Σήμερον του σκότους ελυτρώθημεν και τω φωτί της θεογνωσίας καταυγαζόμεθα.

Σήμερον η αχλύς του κόσμου καθαίρεται τη επιφάνεια του Θεού ημών.

Σήμερον τα άνω τοις κάτω συνεορτάζει και τα κάτω τοις άνω συνομιλεί.

Σήμερον λαμπαδοφεγγεί πασά η κτίσις άνωθεν.

Σήμερον η πλάνη κατήργηται και οδόν ημίν σωτηρίας εργάζεται η του Δεσπότου επέλευσις...»

Πηγή: «Όσιος Νικάνωρ» (περιοδικό της Ιεράς Μητροπόλεως Γρεβενών), τεύχος 301, Ιανουάριος 2011.