Τα έθιμα της Μάνης τα Χριστούγεννα.
2021-12-03
- Οι Μανιάτες τρέφουν μεγάλο σεβασμό προς τις παραδόσεις...
Στη Μάνη ακούγεται συχνά το τετράστιχο:
«Του Χριστού χριστόψωμα,
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΗ ΜΑΝΗ - Έθιμα ...Προπαραμονή Χριστουγέννων και στο χωριό ζυμώνανε ψωμί. Οι φιλενάδες μαζεύονταν σε ένα σπίτι και ζυμώνανε παρέα.. Αυτό γινότανε στις 5 το πρωί, νύχτα ακόμη, με πολύ χιόνι και το τζάκι να καίει με πολλά ξύλα μέσα..Η γιαγιά απο το προηγούμενο βράδυ, ετοίμαζε μια μεγάλη κατσαρόλα με τραχανά και χυλοπίτες, για να φάνε το πρωί οι φιλενάδες, όταν θα θέλανε να ξαποστάσουν, τρώγοντας, φυσικά, ένα ζεστό πιατάκι..Παραμονή Χριστουγέννων.. Σπίτια ασπρισμένα, καθαρά.. Όλο το χωριό λάμπει.. Το βράδυ αργά, όλα τα σπίτια ζυμώνουν τηγανίδες... Οι νοικοκυρές είχαν το σοφρά, το στρογγυλό τραπέζι, καθόντουσαν στα σκαμνάκια τα μικρά και φτιάχνανε τις τηγανίδες...Για να ζυμώσουν, χρησιμοποιούσαν τις σκαφίδες τους, γιατί κάθε οικογένεια έκανε πάρα πολλά κιλά...Η γιαγιά πλάθει με τα χέρια της χοντρά μακαρονάκια, τα οποία μετά βάζει σε μεγάλο τηγάνι, επάνω στην καυτή φωτιά..Η πρώτη τηγανίδα είχε ένα σταυρό επάνω και η δεύτερη πήγαινε για το σπίτι.. Οι τηγανίδες ήταν πάρα πολλές και για το λόγο αυτό, η γιαγιά γέμιζε πολλά και μεγάλα στρογγυλά ταψιά, αλλά και λεκάνες, προκειμένου να φάει η οικογένεια εκείνες τις ημέρες, αλλά και να φιλέψει τους επισκέπτες!Τις (πεντανόστιμες) τηγανίδες, έτρωγαν με τυράκι φέτα, σύγκλινο, αλλά και λουκανικάκια χωριάτικα...Πρωί Χριστουγέννων..
τα Φώτα τηγανίδες
και τη Λαμπρή τυρόπιτες
τ' Άγιου Πετριού κουλούρες».
Κατά τη διάρκεια της σαρακοστής τα περισσότερα παιδιά βγαίνουν για κυνήγι. Τα βράδια, όταν το σούρουπο πέφτει για καλά και το κρύο αρχίζει να τσούζει, παίρνουν το «φακό» με καινούργια «πλάκα» και γυρίζουν στα χαλάσματα κοντά στο χωριό. Στόχος τους οι γουργουγιάννηδες, τα μικρά πουλάκια που κουρνιάζουν εκεί. Τα θαμπώνουν με το φακό και τα πιάνουν. Αν είναι πολύ ψηλά, τα χτυπούν με τις λαστιχιέρες (σφεντόνες). Η μάνα ή κάποια μεγάλη αδερφή, μετά από πολλή γκρίνια τους, τα καθαρίζουν και τα παστώνουν. Τα βάζουν σε πήλινα ή γυάλινα βάζα, για να τα φάνε τα Χριστούγεννα. Νωρίς, νύχτα ακόμη, το χιόνι πέφτει απαλά, ο (αγουροξυπνημένος) παπάς χτυπάει την καμπάνα και οι χωριανοί με τα φαναράκια τους πηγαίνανε στην εκκλησία, για να παρακολουθήσουν την πρωινή λειτουργία..Το μεσημέρι, σε κάθε σπίτι, οι οικογένειες έτρωγαν χοιρινό με σέλινο, ενώ, μετά, οι χωριανοί, συνήθιζαν να ανταλάσσουν επισκέψεις μεταξύ τους..Τα χρόνια εκείνα (1940 και μετά), οι οικογένειες, δεν αντάλασσαν δώρα.. Η γιαγιά, όταν ζύμωνε για την Παραμονή, έκανε κάτι μεγάλα κουλούρια και τα κρέμαγε με καρφάκια στο σαλόνι στον τοίχο.. Τοσα παιδιά τόσα και τα κουλούρια, για κάθε οικογένεια. Και αυτά, ήταν τα δώρα των παιδιών, για την Πρωτοχρονιά..Για την Καλή Χρονιά, η γιαγιά έφτιαχνε και τις Δίπλες..Παραδοσιακό, πεντανόστιμο, λίγο μπελαλίδικο γλυκό, το σήμα κατατεθέν της Μάνης! https://allforchristmas.wordpress.com/2013/12/21/%CF%87%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%85%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%BD%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B7-%CE%AD%CE%B8%CE%B9%CE%BC%CE%B1/.........................................................Από χριστιανικής πλευράς, οι Μανιάτες, το εορταστικό δωδεκαήμερο έχουνε υιοθετήσει ένα δικό τους εθιμικό έθιμο. Την παραμονή των Χριστουγέννων, μαζί με το σφάξιμο του χοίρου φτιάχνουνε και τα παραδοσιακά χριστόψωμα με τις γαργαλιστικές μυρωδιές που μαγνητίζουν τους καλικάντζαρους.Το βράδυ όμως της παραμονής ψήνουν τις λεγόμενες τηγανίδες που λέγονται και λαλάγκια, αρχαία ονομασία, και τις γνωστές για τη νοστιμιά τους τραβηχτές. Ενα είδος σταφιδόπιτας. Και τα δύο αυτά είδη έχουν συμβολικό χαρακτήρα. Οι τραβηχτές είναι τα πανιά που θα ντύσουν το νεογέννητο Χριστό. Ενώ οι τηγανίδες που συμβολίζουν τις φασκιές είναι για να τυλίξουν, να φασκιώσουν το Θείο βρέφος. Τα ίδια κάνουν και την παραμονή των Φώτων. Μόνο που τότε τα καλικαντζαράκια γίνονται πιο επιθετικά και επικίνδυνα ενοχλητικά.Οι αρχαίοι Αρορίτες, συναντώνται με διάφορες ονομασίες όπως: Καλικάντζαροι, καρακοντζόλαι, καρκατζαλαίοι, παγανά, κωλοβελόνηδες κλπ. Ο αρχηγός των κακών αυτών πνευμάτων, λέγεται Μαντρακούκος. Δεν έχουν βέβαια δύναμη να βλάψουν άνθρωπο, αλλά άμα μπουν στο σπίτι, το κάνουν άνω-κάτω.Χύνουν νερά στα ρούχα, κατουράνε παντού και μαγαρίζουν κρασιά, λάδια, όπου βρουν φαγουλιάρες και διασκορπίζουν την στάχτη από το τζάκι που μπαινοβγαίνουν. Βέβαια οι άνθρωποι παίρνουν τα μέτρα τους. Κρεμούν ξύλινο σταυρό, κουδούνια, θυμιατήρια με δυσάρεστες οσμές, απήγανο και στήνουν όρθιο ένα αναμμένο κουτσούρι στο τζάκι και φυσικά ραντίζουν με το μικρό αγιασμό.Ε! Και από όλα αυτά τους γλίτωνε ο Φώτης. Γιατί αρματωνότανε με όλα αυτά τα ξόρκια, έπαιρνε και την αγιαστούρα του παπά, σαν βοηθός του που ήτανε, με κλωνί βασιλικό και ψέλνοντας ξεπρογκούσε τα καλικαντζαρά. Ελεγε βέβαια τα χριστιανικά κάλαντα, αλλά φώναζε σαν καλικάντζαρος που μασκαρευότανε και το τραγούδι των καλικαντζάρων, που είναι:- Φεύγετε να φεύγουμε γιατί έρχεται ο τραγόπαπας με την αγιαστούρα του και με τη βρεχτούρα του.Και αν μας προφτάσει,όλους θα μας αγιάσει κι άμα θα μας πιάσει θα μας ευλογήσει και θα μας μαγαρίσει,ο παπάς ο τουρλόπαπας.Κόφτε δρόμο, τα ποδάρια σας στον ώμο Τα κακάβια στο κεφάλι,τα μωρά στην αμασχάλη φτύστε φτου, φτου, φτου.Φύγετε φίου, φίου, φου καβαλήστε την φουφού.Και το φινάλε του Φώτη στα δικά του κάλαντα ήτανε:- Να σπορίσουνε τα είδωλα,να κατέβουνε τα άγια.Κι ενώ σκόρπαγε αγιασμό στην μπασιά του σπιτιού, έλεγε:- Για να δροσιστούνε και να αγιαστούνε βρύσες και νερά,να δροσιστεί κι ο αφέντης με την κυρά και να είναι τα χρόνια τους πολλά.Στη Μάνη, ακούγονται και στην εποχή μας, κάποια λαϊκά στιχουργήματα για τους Καλλικαντζάρους:
Αρορίτες είμαστε,
https://www.notospress.gr/peloponnisos/story/29578/xristopsoma-lalaggides-kai-pasto-kynigi-ta-xristoygenna-sti-lakonia
αραρά γυρεύουμε
τηγανίδες θέλομε
τα παιδιά τα παίρνουμε
ή το (γ)κούρο ή τη (γ)κότα
ή θα σπάσαμε τη (μ)πόρτα. Παραπομπές: https://www.mani.org.gr/ithi/hrist/hrist_eth.htm